Foto: spc.rs
3. Neposredno posle upokojenja profesora Vidovića najbliži prijatelji i dugogodišnji poznavaoci pristupili su realizaciji njegove za života saopštene volje da se o njegovoj pisanoj zaostavštini pobrinu odgovorna crkvena lica: pre svega Mitropolija crnogosko-primorska na čelu sa Viskopreosvećenim mitropolitom G. Amfilohijem, ali i drugi prijatelji, posebno prof. dr Miloš Ković, prof. dr Dragan Ašković, doktorand Dejana Ocić, bogoslov Miloš Tutuš i drugi. Postupajući po poslednjoj želji profesora Vidovića, na inicijalnom sastanku iz 2016. godine, ubrzo je okupljen tim saradnika na poslu prikupljanja, klasifikacije i obezbeđenja rukopisne i druge zaostavštine. Rezultat tog rada jeste sledeći: rukopisna građa smeštena je u Biblioteku Patrijaršije Srpske Pravoslavne Crkve; glavnica knjiga iz privatne biblioteke Vidovića, zahvaljujući angažovanju Bogdana Lubardića i Dragana Aškovića, smeštena je u seminarski prostor Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta; a jedan deo rukopisne građe i drugih materijala smešten je u prostorijama „Zavoda za udžbenike”, pod starateljstvo Dejane Ocić, ćerke Đorđa Ocića, dugogodišnjeg prijatelja, saradnika i sagovornika Žarka Vidovića[1]. Rukopisna i knjižna zaostavština Žarka Vidovića trenutno je u posedu Upravnog Odbora Zadužbine „Žarko Vidović”. Ćerka pokojnog Žarka Vidovića, gospođa Zaga Grip, dala je saglasnost da se sa rukopisnom zaostavštinom postupi u navedenom smislu. Iskazala je zadovoljstvo načinom na koji je građa tretirana i pohranjena u Patrijaršijskoj biblioteci i drugde.
Nakon uvida u obim i značaj sabranih materijala – legata, sa svešću o značaju ličnosti i dela Žarka Vidovića, došli smo do odluke o potrebi osnivanja ustanove tipa fondacije – zadužbine. Glavni ciljevi rada Zadužbine jesu sledeći: 1. stručno čuvanje legata Žarka Vidovića; 2. naučna obrada legata Žarka Vidovića; 3. publikovanje objavljenih i neobjavljenih autorskih dela Žarka Vidovića, uz posebna izdanja; 4. promocija ideja i vrednosti dela Žarka Vidovića radi crkveno-obrazovnog i crkveno-prosvetnog uzdizanja srpskog naroda; 5. organizovanje panela i konferencija posvećenih liku i delu Žarka Vidovića, kao i tematski i aksiološki srodnim ličnostima i delima; i drugo.
Radi početka rada na ostvarenju gorenavedenih ciljeva 19. 05. 2017. godine u dekanatu Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta održana je sednica inicijativnog Odbora zadužbine „Žarko Vidović”. Jedna od glavnih odluka bila je ta da se legat Žarka Vidovića (za sada razdvojen na tri pomenuta dela) objedini i locira na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu[2]. Prednosti takve odluke jesu da legat čini dostupnim naučnim radnicima, kao i da omogućuje korišćenje optimalnih uslova za rad koji nude Biblioteka odnosno čitaonica Fakulteta. Odlučeno je i to da se uz Upravni odbor Zadužbine utemelji i Uređivački odbor Zadužbine. Takođe je doneta odluka o predlogu za odgovarajuće utemeljenje pravnog statusa Zadužbine „Žarko Vidović”.
U skladu sa prethodno iznesenim oblikovan je predlog da Zadužbina „Žarko Vidović” dobije status interne organizacione institucije u okviru Srpske Patrijaršije i da posluje u skladu sa autonomnim propisima Srpske Pravoslavne Crkve. Jedan od uzora pri osmišljenju i pravno-organizacionom utemeljenju Zadužbine bila je tome slična, a već postojeća, organizaciona jedinica: naime, Fondacija „Patrijarh Pavle”. Predviđeno je da delatnost bude neprofitnog karaktera. Važno je napomenuti da je mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije na sednici inicijativnog Odbora za osnivanje Zadužbine „Žarko Vidović” deponovao neophodni a supstancijalni osnivački ulog, prvenstveno u svrhu publikacije sabranih dela Žarka Vidovića. U skladu sa goreizrečenim, finansijska sredstva Zadužbine za ostvarivanje ciljeva jesu sledeća: 1. kamata od osnivačkog uloga; 2. prilozi vernih, drugih građana i pravnih lica; 3. pokloni, legati i zaveštanja Zadužbini; 4. kamata na uložena sredstva na štednju, zajam, i drugo; 5. sredstva Zadužbine za ostvarivanje ciljeva čine i prihodi od publikovanja autorskih dela Žarka Vidovića; i 6. drugi prihodi predviđeni zakonom.
Na osnovu svega izloženog, odlukom Svetog Arhijerejskog Sinoda SPC Br. 869/zap. 690 od 21. juna 2018. godine, odlučeno je da se odobri tekst osnivačkog akta Zadužbine „Žarko Vidović” i, na osnovu odluke Svetog Arhijerejskog Sinoda SPC Br. 164/zap. 162 od 26. februara 2018, da u ime Svetog Arhijerejskog Sinoda Srpske Pravoslavne Crkve dužnost predsednika Upravnog odbora vrši Visokopreosvećeni Mitropolit crnogorsko-primorski G. Amfilohije. Shodno čl. 10 Statuta Zadužbine Visokopreosvećeni Mitropolit zagrebačko-ljubljanski, G. Porfirije, kao član Svetog Arhijerejskog Sinoda za vođenje prosvetnih poslova, prema tom položaju i dužnosti, takođe je član Upravnog odbora Zadužbine. U duhu odluke koju je 19. maja 2017. godine na PBF doneo inicijativni Odbor Zadužbine, takođe je konstituisan Uređivački odbor Zadužbine „Žarko Vidović”. Za glavnog i odgovornog urednika imenovan je dr Bogdan Lubardić. Za ostale redovne članove Uređivačkog odbora imenovani su dr Miloš Ković, dr Dragan Ašković, Dejana Ocić i Miloš Tutuš.
4. Nakon niza sastanaka tokom 2017. i 2018. godine Uređivački odbor u pomenutom sastavu, uz blagoslov i koordinaciju sa predsednikom Upravnog odbora Zadužbine (kojoj je počasni predsednik Njegova Svetost Patrijarh srpski, G. Irinej) usvojio je izdavački plan i program vezan za poduhvat priređivanja i publikovanja sabranih dela Žarka Vidovića. Rukopisna zaostavština Žarka Vidovića je ogromna. Uređivački odbor Zadužbine radi na sabiranju i kritičkom priređivanju do sada objavljenih kao i neobjavljenih rukopisa, odnosno knjiga, studija, esjea, članaka, pisama i drugog. U tom smislu je odlučeno da seriju kôla, grupisanih po tematskom afinitetu, otvorimo delom koje stoji pred nama: Žarko Vidović, Biblio–bio–grafija: 1948–2015. U njemu Vidović prezentuje svoju kompletnu bibliografiju radova. Delo obujmljuje 278 naslova pripadnih raznim književnim žanrovima: člancima, osvrtima, esejima, ogledima i studijama, kao i knjigama od kojih su neke monografije, a druge sabrani napisi. Kako autor stavlja na znanje, opus obuhvata 66 godina spisateljskog rada što pokriva period od 1948. do 2015. godine. Reč je o do sada nepublikovanom rukopisu koji je Vidović ipak najavio – obelodanio 2014. godine, u najkraćim crtama predstavljajajući njegov glavni sadržaj[3].
Posebnost ovog materijala se naročito ogleda u tome što Vidović, gotovo uz svaku bibliografsku jedinicu, daje svoje personalne komentare, uputstva za razumevanje i primedbe. Sam autor pojašnjava da je reč o spisima: „… iz istorije civilizacije, univerzitetske struke koja je kritika metafizičke (tradicionalno evro-zapadne) filozofije istorije, kritika zasnovana na duhovnom predanju evro-mediteranskom, dakle na iskustvu tajne osećanja smisla, istorije i ličnosti, tj. na iskustvu osećanja zaveta (morala, vere, umetnosti, poezije i književnosti) istorijske (evro-mediteranske) zajednice, kojoj autor oseća da i sam pripada”[4].
Kako se čitanjem ovog dela možemo uveriti, pred nama je autobiografska – insajderska – samointerpretacija celog spisateljskog i mislilačkog opusa Vidovića. Svoje samorefleksije upisuje neobičnim, nepodrazivim, stilom – koji nismo dirali. Poštovali smo sve osobenosti misli i rukopisa Vidovića. To uključuje i najneznatnije interpunkcijske i dizajnerske idiosinkrazije autora. Ovo delo je kruna opusa, koju na njega postavlja sam autor: finis coronat opus. Otuda, ono predstavlja najsigurniji, najpouzdaniji i najpodrobniji uvod u korpus spisa Vidovića, koji, na način sabranih dela imamo nameru da publikujemo. Više još, ovo delo predstavlja hroniku celog stoleća – dugog, tragičnog, i nadasve kompleksnog – iznesenu kroz ruke, srce i um jednog od najznačajnijih srpskih mislilaca HH veka: mislioca koji je svoj istorijski put započeo u koncentracionim logorima a završio u naručju Crkve Boga Logosa kojim je takvo iskustvo dobilo svoje definitivno osmišljenje.
O tom putu, koji je od mladog Meštrovića i mladog Marksa (i nepreglednog mnoštva sagovornika iz sveta zapadne kulture) vodio Platonu, Savi Srpskom i Njegošu, ali i delima Vaseljenskih sabora i učenjima otaca Crkve (i nepreglednom mnoštvu sagovornika iz sveta istočno-pravoslavne kulture), svedoče njegovi najvažniji radovi. Kako je u vezi sa osnovnim stremljenjima duha Žarka Vidovića lepo i sažeto zapaženo: „Platona je odbranio od magijskog neoplatonizma, Njegoša nam je pokazao kao zavetnog, a ne kao pesnika epske sujete, objasnio da je Hristos Svoje Telo i Krv dao kao Hleb i Vino jer su i pšenica i grožđe biljke, a bilje živi ne ubijajući da bi se hranilo, ukazao da je osnova metafizike gordost koja rađa strast, a strast proždire stvarnost u želji da njome gospodari”[5].
Ti radovi pozivaju na nastavak dijaloga sa Vidovićem: na razgovor koji treba da bude kritički a ograđen uzajamnim respektom, s ove strane svake idealizacije. Dijalog je držao za najvažniju ustanovu primopredaje Smisla. Kako je upečatljivo kazao: „Samospoznaja je moguća isključivo u dijalogu, jer u samospoznaji čovek izlazi iz svog iskustva, susreće se sa tuđim iskustvom, s nekim ko vodi razgovor. Dijalog je saglasnost u Logosu, sabranost […]. Da je dijalog tako značajan vidi se po tome što je Liturgija moguća isključivo kao dijalog”[6]. Knjiga koja je pred nama već je započela dijalog Žarka Vidovića sa nama. To je ozaren a ozbiljan dijalog o smislu života.
Izvor: Predgovor u: Žarko Vidović, Dela, t. 1: Biblio-bio-grafija, Beograd: Zadužbina Žarka Vidovića, 2018, 7-28.
[1] Dejana Ocić, „Žarko Vidović i Đorđe Ocić: vanvremeni dijalozi”, Letopis Matice srpske, 498:6 (2016) 815-820.
[2] Sa namerom da se celokupna građa u dogledno vreme uskladišti, popiše, katalogizuje i obradi unutar Biblioteke Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
[3] Žarko Vidović, „Smisao, ličnost, istorija”…, 164.
[4]) Videti proslov Žarka Vidovića, u isti, Biblio-bio-grafija: 1948–2015, Zadužbina „Žarko Vidović”, str. 29, Beograd 2018.
[5] Vladimir Dimitrijević, „Jedno sunčano ime”, Zenit, god. XI, 14 (2014) 139-149: 149.
[6] Žarko Vidović, „Dijalog o životnom iskustvu ”…, 125-138: 130.
