Branislav Rajković
Vikah Tebi, Gospode, i rekoh: Ti si nada moja, udio si moj na zemlji živih. (Ps 141, 6)
Najlekovitija stvar u Zajednici je takozvani revizion, koji se održava svakih tri-četiri, do pet meseci. A, to je kolektivno prisustvo sve bratije, gde jedan stane u centralno mesto, dok ga svi ostali redom izobličavaju, odnosno govore mu njegove samo negativne osobine i karakteristike, dok se ne dotiču ničega pozitivnog kod njega. I, to je najteži trenutak u svakom slučaju… I onda se na tim revizionima dodeljuju lične obaveze, svakom bratu ponaosob, koje se ispunjavaju na sažetku dana, posle večere. I to je isto druga najlekovitija stvar u Zajednici… Posvjedočio je ovo nedavno, tokom jednog javnog razgovora, jedan od štićenika Centra za psiho-socijalnu rehabilitaciju i resocijalizaciju obolelih od bolesti zavisnosti Zemlja živih, osnovanog 2005. godine pod okriljem Svetoarhangelskog manastira iz Kovilja, po blagoslovu Episkopa Pravoslavne Eparhije bačke Gospodina dr Irineja, a osnivač i lider projekta, kao nekadašnji iguman ove sveštene obitelji i vikarni episkop jegarski, jeste Njegova Svetost Patrijarh srpski Gospodin Porfirije.
Ova, po svemu, zaista izrsana djelatnost u mjesnoj Crkvi, sa ovom (naj)ljekovit(ij)om metodom, koja je uvijek potrebna, a danas potrebnija više nego što smo, ako smo uopšte i svjesni u našoj pomjesnoj ali i u Pravoslavnoj Crkvi u cjelini, opisuje se kao Zajednica koja predstavlja pruženu Božiju ruku svima onima koji se osećaju promašenim, neostvarenim, umornim, razočaranim, zavisnicima i nezavisnicima..., a čiji je veoma posvećeni duhovnik, protoprezviter-stavrofor Branko Đurčin, učestvujući i sam u pomenutom razgovoru uz štićenika s početka, pojasnio: Znači, svako veče mora da ustane, da kaže: braćo moja, moja obaveza je da kažem kad se nisam dao za Zajednicu, ja mislim da sam tad, tad i tad.., a oni kažu: e, nisi tada, nisi tada, nisi tada.., znači, to je u stavri ono što leči čoveka, što mu pomaže da se sretne sa sobom… Revizonu ovakvih i sličnih ličnih obaveza u Zajednici prisustvuju svi grupno, imajući u skladu sa periodom provedenim u njoj, pored pomenutih ličnih, i radne obaveze: od početnog posluživanja, preko učešća u izvjesnoj radnoj grupi, kao upravnom organu kuće, pa do starješine, koji je na čelu, objasnio je štićenik, zaključivši: Ali taj revizion grupni i te lične obaveze su jako lekovite i otrežnjujuće, zato što ciljaju negde neku suštinu problema. Mi u Zajednici lečimo sami uzrok problema, iako smo mi samo posledica tog problema!
Jedini uslov za ulazak u ovako dobro organizovanu Zajednicu, kako se naglašava, jeste dobrovoljna želja za mijenjanjem, koja u okolnostima jednostavnog hrišćanskog života u molitvi, radu, iskrenom prijateljstvu, istini i odricanju, svakako podrazumijeva rješavanje kako sopstvenih ličnih tako i međusobnih problema grupe prvenstveno unutar Zajednice. U suprotnom, jasno je da, čak i bez obzira na dobr(ovoljn)e želje pojedinaca, sasvim dovoljan uslov da problem ne samo ostane neriješen, nego i da se širi u društvu, težeći onda rješavanju izvan zajednice, bio bi izostanak okolnosti iskrenog i otvorenog odnosa i ukazivanja na negativnosti, to jest odsustvo bar nekog oblika reviziona unutar jedne grupe, zbog čega bi onda kakav-takav revizion, prije ili kasnije, na žalost, neminovno postao javan, odvijajući se tada ne samo izvan zajednice, nego i izvan njene kontrole, uz mogućnost da izlazeći u javnost uđe u žutu štampu, a možda i u crnu hroniku.
U ove dana u našoj pomjesnoj Crkvenoj zajednici, odnosno već sad i izvan nje i, reklo bi se, van njene kontrole, odvija se svojevrsni javni revizion, koji je, kako mi se ne samo čini, nego, kako se kroz moje neposredno lično, te naše grupno i zajedničko iskustvo iznova i iznova potvrđuje, između ostalog uzrokovan izostankom okolnosti u kojima bi se omogućila blagovremena unutarcrkvena revizija, to jest svojevrsno preispitivanje, kao naknadni, a naročito kao izostanak preventivnog pregleda procesa i stanja u koje sve više zapadamo. Izostanak tih okolnosti, koji se sada širi, spuštajući tu prazninu sa većih do najmanjih nivoa crkvenog ustrojstva, odavno se ispoljava i na najvišem, vaseljenskom nivou, a kako mi se čini, tiče se shvatanja i ponajviše ispoljavanja sabornosti. Međutim, uslijed brojnih, i ne samo crkvenih prilika, ovaj problem svoju naročitu manifestaciju ali i eskalaciju sada doživljava u našoj pomjesnoj Crkvi.
I, kad dođe čas, sjede za trpezu, i dvanaest apostola s njim. … I uzevši čašu zablagodari, i reče: Uzmite i razdijelite je među sobom; I uzevši hljeb zablagodari, prelomi ga i dade im govoreći: Ovo je tijelo moje koje se daje za vas… I Sin Čovječiji, dakle, ide kako je određeno; ali teško čovjeku onome koji ga izdaje! I oni se stadoše pitati među sobom koji bi, dakle, od njih bio taj koji će to učiniti. A, nastade i prepirka među njima koji od njih smatra da je veći. A, on im reče: Carevi naroda gospodare nad njima i vlastodršci njihovi nazivaju se dobrotvori. Ali vi nemojte tako; nego ko je među vama veći, neka bude kao mlađi, i starješina kao sluga. (Lk 22, 14-26)
Dakle, pri samom inicijalnom događaju i ustanovljavanju Evharistije, sabornost u i sa Hristom ogleda se, dakle, kako u međusobnom razdijeljivanju darova, pijenju iz zajedničke čaše i u zajedničkom lomljenje hljeba, tako i u međusobnom razgovoru, pa čak i prepirci, koju Hristos nije eskivirao ili jednostavno spriječavao, nego ju je i sam učestvujući u raspravi, razriješavao. Tako i sam pojam Crkva, kao Zajednica i Sabranje, pored evharistijske ima i sinodsku odrednicu, koja kao i sama Evharistija, pretpostavlja saborovanje episkopa ali i prezvitera, đakona, te naroda Božijeg, prožimajući sve nivoe, od vaseljenskih i pomjesnih sabora, preko zasijedanja eparhijskih, crkvenoopštinskih, do parohijskih tijela. I, to ne zbog jednostranog izricanja naloga ma kojeg pojedinca, već radi međusobne razmjene mišljenja i sabornog donošenja odluka u crkvenoj Zajednici. A, sve to u uzajamnom odnosu između predstojatelja i onih pred kojima stoji, sa naročitim zadatkom predstojećeg da, uz staranje o jedinstvu, podstiče taj razgovora, prvenstvujući u služenju, a ne u preuznošenju, nego u snishodećoj žrtvenoj ljubavi. Tako se sabornost jedne svete, saborne i apostolske Crkve, sabrane u zajednici sa Hristom, utvrđene i kroz Pismo i kroz Predanje ogleda i kroz zajedničko opštenje sabranih na Evharistiji i na Saboru, kako na vaseljenskom, tako i na svakom drugom nivou. Gdje god saborno blagodarimo, tu saborno i razgovaramo.
Stoga, razmjena mišljenja, diskusija nikako ne smije biti isključena iz života naše vaseljenske, pa tako i pomjesne Crkve, te ni iz njenih episkopija, crkvenih opština, sve do parohija i do međusobnog odnosa između svakog hrišćanina. Jer ako je međusobnih pitanja, razgovora, pa čak i prepirki bilo pri samom inicijalnom događaju ustanovljenja Svete Tajne Evharistije, a sabornost i sinodalnost osnovne su karakteristike naše Crkve, zašto bi iko lišavao čak i naš život oko Trpeze tog i takvog razgovora ili ga fingirao, sabotirao i/ili, pak, izbjegavao ono što ni sam naš Gospod za samom Trpezom nije uradio. Ali jeste jedino i upravo onaj, koji jedini, vjerujem, nikome od nas upravo nije i ne treba biti primjer, a koji uzevši zalogaj, odmah izađe, udaljavajući se tako i od Evharistije ali i od diskusije, i to pošto Hristos u grupi obznani njegovu najgoru negativnu sklonost, u svojevrsnom revizionu. (Jn 13, 30)
Imajući u vidi ove primjere iz Pisma i Predanja naše vaskolike Crkve, ali i takođe navedeni primjer iz prakse naše pomjesne Crkve, nameće se pitanje kako se izvjesni protagonizam iscjeljenja bolesti zavisnosti i porobljenosti, u gradaciji od uređenja jedne mjesne rehabilitacione zajednice do uređenja pomjesne crkvene zajednice, preobrazio u takoreći oportunizam iskorjenjena zdravlja nezavisnosti i slobode. Jer, nasuprot liturgijskom poretku, kao obrascu za opšti crkveni poredak i van same Liturgije u užem smislu, ta uslovno rečena vanliturgijska praksa, odnosno djelovanje u zajedničkim crkvenim organima nerijetko isključuje važne članove Zajednice, pa tako ne jedino laos, nego nekad čak i više od laika izostavljajući neke stepene crkvene jerarhije. A, oni članovi crkvene zajednice, koji formalno i budu uključeni u rad crkvenih tijela, pri učešću u suštinskom odlučivanju praktično budu isključeni i manje-više zavisni i neslobodni pri djelovanju. Isto tako, iako se i u Ustavu naše pomjesne Crkve navodi da Eparhijski Arhijereji, kao neposredni poglavari, predstavnici su svojih eparhija, kojima upravljaju i rukovode uz saradnju sveštenstva i naroda.., na djelu ta saradnja suštinski vrlo često izostaje, ponekad i u tolikoj mjeri da bilo kakavog razgovora u nekoj parohijskoj i eparhijskoj zajednici, a kamoli neke vrste reviziona, koji se, kako je rečeno održava svaka tri-četiri mjeseca, ne bude ni tokom tri ili četiri godine.
Sve to, na ovaj ili onaj način, sa parohijskog i drugih, preko eparhijskog, prenosi se dalje i na patrijaršijski nivo, gdje izostaje bilo kakav vid, prije svega onog primarnog unutarzajedničkog reviziona, na kojem bi se izvršila revizija svih nivoa ličnih i radnih obaveza. Uslijed tog izostanka, a reklo bi se sad već i priličnog kašnjenja internog razgovor o sve većim intenzivnijim neriješenim problemima, potreba za njihovim rješavanjem, uprkos želji možda i većine članova crkvene Zajednice, pa i njihovih manjih podzajednica, iskazuje se i izvan same te Zajednice, dok svojevrsni revizion neminovno postaje javan, odvijajući se, upravo kako je i na uvodnom primjeru ukazano, sada ne samo izvan crkvene Zajednice, nego i van njene kontrole. U tim okolnostima gubljenja kontrole, uslijed ne samo izbjegavanja revizije radnih obaveza, sadržanih u, ne samo deklarativnom, očuvanju sabornosti i podsticanju saborovanja, nego i uslijed izbjegavanja revizije ličnih obaveza svih članova i organa Zajednice, svako dalje izbjegavanje, a kamoli gušenje razgovora, makar i sa najboljim namjerama, može samo još više intenzivirati probleme.
Ako je takozvani revizion, i to ne samo po svjedočanstvu s početka, zaista najljekovitija stvar u jednoj zajednici kao što je Zemlja živih a sada shvaćen i kao opštenje čovjeka sa Bogom i čovjeka sa čovjekom, i to ne jedino u međusobnom razdijeljenju zajedničke Čaše i Hljeba, nego i zajedničke Riječi, onda njegov izostanak biva najrazboljevajuća, odnosno stvar koja ličnost ali i njenu zajednicu čini bolesnom ali i ono što tako oboljele ostavlja u bolesti a van Zajednice, naročito one crkvene, koja u punom smislu jeste upravo Zemlja živih i pružena Božija ruka svima onima koji se osjećaju promašenim, neostvarenim, umornim, razočaranim, zavisnicima i nezavisnicima.
Vjerujem da ću vidjeti dobra Gospodnja u Zemlji živih. (Ps 26, 13)