© Michal Klajban
U poslednjih nekoliko mjeseci, od intenziviranja ukrajinske crkvene drame, na sajtu Teologija.net objavljeno je nekoliko tekstova posvećenih ovom problemu. Poslednji u nizu je tekst g. Vladimira Veljkovića O razmerama ideološke pošasti, koji predstavlja svojevrsni osvrt na tekst o. Darka Đoga Apologije jedne ideologije. Pošto su komentari na dešavanja u Ukrajini od strane naših teloga zaista rijetki, oba ova teksta zaslužuju pažnju.
Darko Đogo u svom tekstu ukazuje na retoriku i nedosljednosti u argumentovanju pro-carigradskih teologa kojim brane nekanonske poteze Carigrada. Polazeći od trenutnih i budućih pogubnih posljedica ovih poteza, Đogo izvodi zaključak koji je sasvim opravdan: „Braniti Carigrad znači braniti pritisak kojim su Mitropolit Onufrije i cijela UPC izloženi.“ Argumentovanje teologa zasnovano na površnom i tendencioznom tumačenju kanona, u cilju opravdanja postupaka Fanara, Đogo karakteriše kao „saučesništvo u nasilju“ zasnovano na jednoj ideologiji zaodjenutoj u teološke stavove i argumente.
Ono što Veljković vidi kao nedostatak Đogovog teksta jeste izostanak kritičke analize druge strane, tj. RPC. I zaista, odsustvo takve kritike bi bilo neopravdano ukoliko bi se prihvatilo da je RPC nekim svojim (nekanonskim) činjenjem doprinijela datom ishodu u Ukrajini. Osim ako se za uzrok potezima Carigrada uzme „ideologija RPC o ruskom duhovnom prostoru i Svetoj Rusiji“, o kojoj Veljković piše. To bi značilo da je priznavanje raskolničkih grupacija u Ukrajini ništa drugo nego revolt na „velikorusku ideologiju RPC“.
Do kakvih bi zaključaka došli ukoliko bismo ovakav vid rasuđivanja primijenili na trenutno stanje Crkve u Crnoj Gori. Namjerno pominjem Crnu Goru jer, kao parohijski sveštenik MCP imam neposredan uvid u situaciju. Naime, nevladina organizacija „CPC“ teži da joj se prizna, tj. vaspostavi autokefalnost koja joj je navodno ukinuta 1920. godine. Što je, naravno, crkveno-kanonski nonsens, (kao i uostalom sve što ova psevdo-crkvena organizacija govori i čini). No, ako se uzme u obzir sistematski etnički inžinjering i pritisak koji se vrši nad stanovništvom koje pripada kanonskoj, tj. jedinoj Pravoslavnoj Crkvi u ovoj državi, a takođe i nedavne izjave pojedinih vikokih državnika o „agresivnom svetosavlju“ koje prijeti državnosti i temeljima moderne Crne Gore, onda je opravdana bojazan da bi se u budućnosti – ne daj Bože! – mogao desiti potez Carigrada sličan ovom u Ukrajini. I u tom slučaju bi se mogli upotrijebiti argumenti o „anafori u Carstvo Božije“ pripadnika CPC (svih nekoliko stotina) a koji bi potez bio podstaknut svetosvasko-kosovskom ideologijom Svete Srbije. Ako se uzmu i imovinske pretenzije CPC na imovinu SPC u Crnoj Gori, onda bi posljedice takve eventualne odluke bile mnogo drastičnije.
Da li je ispravno kritiku Carigrada zbog postupaka u Ukrajini shvatiti isključivo kao pragmatično dovijanje u cilju zadobijanja Rusije i njene pomoći u vezi Kosova i Metohije i drugih srpskih nacionalnih interesa? Naravno da bi takvi motivi bili za osudu kao izraz licemjerja i lažne brige za pravoslavnu braću. Ali, realno sagledavanje stvari ne ostavlja prostora za opravdavanje carigradskih nekanonskih postupaka. Fanar je, priznavanjem raskolnika (bez ikakvog prethodnog pokajanja) pogazio kanonske norme, nanijevši veliki udarac jedinstvu Pravoslavlja uopšte i sva „objektvinost“ koja bi previđala te činjenice, bila bi neobjektivnost. I svaki pokušaj relativizovanja ukrajinske drame naknadnim učitavanjem smisla i „objektivnim“ sagledavanjem krivice i jednih i drugih jeste previđanje glavnog uzroka problema.
